مهدی خادمی: “پا برهنه در بهشت” کارگردان: بهرام توکلی

مهدی خادمی
“پابرهنه در بهشت”
کارگردان: بهرام توکلی

ظهور سبک یا گونه معروف به معناگرا در سینمای پس از انقلاب به آثار اولیه‌ی “مخملباف” چون “توبه نصوح” یا فیلم‌هایی چون “هبوط” در سال‌های دور می‌رسد. اما با حضور کارگردان‌هایی چون “مجیدی” و “میرکریمی” این‌گونه کم‌کم جای خود را در بدنه‌ی سینمای ایران نیز باز کرد. در ادامه با تولید رو به تزاید این‌گونه آثار توسط کارگردانان صاحب سبک، آرام آرام شاهد ساخت فیلم‌های کارگردان‌های اول و دوم که آثار قابل قبولی در این‌گونه نیز در مقایسه با دیگر گونه‌های رایج هستیم.
“پابرهنه در بهشت” نیز به‌جهت کار اول کارگردان در این دسته قرار می‌گیرد. فیلمی با ساختاری نو در روایت، ولی تا حدی تکراری در موضوع٫ تقابل دیدگاه یک روحانی پریشان حال با بیماران روبه مرگ در یک قرنطینه‌ی رو به ویرانی، موضوعی است که به اشکال مختلف از ابتدای پیدایش این ژانر، نوعی برزخ میان اعتقاد قلبی به خدا و مصائب زمینی که در آثاری چون “زیر نور ماه” و “خیلی دور، خیلی نزدیک” و یا حتی آثار “مجیدی” بارها تکرار شده است. اما در این فیلم، گویا تمرکز کارگردان فیلم در انتقال مفاهیم و نشانه‌هایی که در ذهن داشته باعث قربانی شدن توجه به جزئیات ضروری شده است و بر این اساس ضربه‌ی عمیقی به شاکله کلی اثر زده است. نباید این نکته را که ساختار نو و چشم‌نواز فیلم شامل روایت غیر خطی و استفاده از تصاویر سیاه و سفید و فیلم‌برداری روی دست و بی‌نظم را که به پوشاندن نواقص عدیده‌ی فیلم‌نامه تاثیر قابل ملاحظه‌ای در برخورد اول کمک شایانی نموده را از نظر دور داشت. اما با فاصله گرفتن از فیلم به‌تدریج سوالات اساسی درباره‌ی برخی شخصیت‌ها و داستانک‌های جنبی به ذهن هجوم آورده که نمی‌توان در تصاویر سیاه و سفید و یا قاب‌های سرد ولی دلنشین ابتدای فیلم و یا قطع‌های تو در توی و حتی از دیالوگ‌های چند وجهی فیلم پاسخی برای آن‌ها یافت و آرام آرام زیبائی ابتدای اثر جای خود را به مجموعه‌ای از تصاویر گسسته از هم می‌دهد که با کلیت اثر سنخیتی ندارد.
حتی در نگاهی ژرف‌تر به‌نظر گاها نشانه‌ها و موقعیت‌های خلق شده و حتی برخی شخصیت‌ها به‌شدت وامدار قرینه‌های آثار تولید شده این‌گونه‌ای هستند. نگاه کنید به فصل قایق قرمز روی آب که به سبک چوب‌های روان ابتدای فیلم اخیر “مجیدی” است و یا خود “یحیی” که بسیار شبیه شخصیت سید “فیلم نور ماه” از کار در آمده است.
به‌هر روی تلاش‌های قابل تقدیر “افشین هاشمی” با بازی روان و قابل باورش که گاها بار دراماتیک داستان را به‌جای شخص اول فیلم به‌دوش می‌کشد و یا گریم ساده و به‌جای “سعید ملکان” که چهره‌ها باور پذیر ساخته است و تدوین کارآمد و سنجیده “بهرام دهقانی” که به‌داد کاستی‌های فیلم‌نامه شتافته است و از همه به‌جاتر فیلم‌برداری به‌غایت چشم‌نواز “حمید خضوعی ابیانه” که کم کم نامش با فیلم‌های گونه معناگرا آمیخته می‌گردد و درنهایت جسارت و همت بالای جوانی که با استعداد نهان خود نشانی از بزرگی بزرگان این گونه را می‌نماید قابل تقدیر و تحسین می‌باشد. امید است که “توکلی” بداند که “پابرهنه در بهشت” وارد گشته و این حس را در خود سرکوب ننماید.