کمال الملک : دامن هنر در این ملک آلوده است

دامن هنر در این ملک آلوده است
دیدن اثری از زنده‌یاد حاتمی حتماً لطف دارد. این یعنی جست‌وجو در گوشه و کنار باقیمانده‌های دیروز، که از نگاه او همیشه تصویرگر ریشه‌های فرهنگ و سرنوشت و امروز است. گروهی از استادان بازیگری ایران همراه با استاد موسیقی فرهاد فخرالدینی، فضای دوران قاجار و پهلوی را می‌سازند. حضور فضای ایرانی، فرهنگ دقیق ایرانی و روح ایرانی آثار زنده‌یاد حاتمی‌، او را فیلم‌سازی ویژه می‌ساخت. در ” کمال‌الملک ” از تقابل هنرمند با دنیای بیرون از خود می‌گوید. مانند همیشه بازی با کلام، عنصر ویژه‌ی کار اوست. او درام را در کلام پیش می‌برد. هنر او در تحت‌تأثیر قرار دادن و گاهی شوکه کردن تماشاگر با سخنوری‌ها و زیرکی کلام شخصیت‌هایش است.

آدم‌های فیلم‌های او حتی مونولوگ‌های طولانی موعظه‌گونه دارند و همه‌ی این‌ها یعنی سینمای او. لفاظی‌های نظم‌گونه‌ی آدم‌های فیلم‌هایش بدون توجه به موقعیت و سن و سواد، مؤلفه‌ی اصلی کارهایش شد. در ” کمال‌المک ” می‌توانید به شنیدن جملات قصار فیلسوف مآبانه‌ی فیلم‌نامه‌ی او بنشینید. به‌عنوان نکته‌ای نه‌چندان مثبت شاید بتوان به کلی بودن اتفاقات به‌ویژه بعد از زمان ناصرالدین‌شاه اشاره کرد که سریع و پرده به پرده می‌گذرد. و جز جملات حکیمانه‌ای که استاد در رویارویی با هر شاه جدید نثار جبر زمان می‌کند نکته‌ای نیست. ولی سعی حاتمی همیشه این بوده که شما بتوانید بسیاری از دیالوگ‌ها یا مونولوگ‌های فیلم را به تمامی دوران‌ها تعمیم دهید. مصداق خوب آن در این فیلم این نمونه است: ” دامن هنر در این ملک همیشه آلوده است، از حافظ تا من. ” از نظر کارگردانی، حاتمی پیچیدگی تصویری را با کلام متکلف عوض می‌کند. نماهای ساده‌ی او اگر نمای دور هستند در نمایش لوکیشن کاخ و باغ آن نقش دارند و اگر نه، به سادگی از دیالوگ‌ها آدم‌ها نمای نزدیک یا متوسط می‌دهند. همه‌جا موسیقی ایرانی وصف‌الحال حضور دارد و البته عنصر اصلی؛ لفاظی‌های نظم‌گونه.