جواد ابوالفضلی: “دهکده” The Village حفظ امیال و آرزوها با فریب دیگران

کارگردان با یک داستان جذاب و پر پیچ و تاب و استفاده‌ی هوشمندانه از ابزار (تصاویر زیبا، حرکت دوربین مناسب، موزیک و بازی‌های خوب) مفاهیم عمیق انسانی، فلسفی و اجتماعی را به تصویر می‌کشاند تا یک اثر به یادماندنی به‌وجود آورد. عنصر خیال در داستان کاملا مشهود است که این ویژگی همراه با سمبل‌ها و اشارت‌ها فیلم را دلنشین می‌سازد. از نظر ساختار زیبایی‌شناسانه، فیلم‌ساز از تصاویر جنگل و طبیعت بهره‌ی فراوان می‌برد.

شاخه‌های تودرتو در تیراژ و درختان پیچک در صحنه‌های جنگلی حاکی از روابط پیچیده‌ی حاکم بر زندگی جاری دارد. در همان اوایل داستان، با حرکت دوربین از روی میز ناهارخـوری و تمرکز بر جنگل به همراه صداهای موهوم، تماشاچی را به فکر وامی‌دارد و حکایت از یک راز دارد. در کنار این معما با چرخش دختران جاروب زن، شور، علاقه و شادی زندگی جاری را به نمایش می‌گذارد. در کنار این شور و شوق، ترس دختران و خاک سپاری گل لاله را ارائه می‌دهد. این حرکت تأکید مجدد بر غیرعادی بودن اوضاع می‌نماید و سخن از “آن‌هایی که نباید اسمشان را ببریم” را به میان می‌آورد. این تأکید با چال کردن توت فرنگی‌های قرمز رنگ تکرار می‌شود. تکرار مفاهیم و سیلان آن در طول فیلم از ویژگی‌های بارز آن است.

قرمز طرح موضوع می‌شود، مرز جنگل و دهکده خط قرمز اهالی و “آن‌هایی که نباید اسمشان را ببریم” است. آن‌ها انسانند یا حیوان؟ رازی پنهان که در ورای زندگی جاری در سینه‌ی پدران و مدارک آن در صندوقچه نهفته است. در نیمه‌ی دوم فیـلم راز، برملا می‌شود. آنـ‌ها وجود خارجی نـدارند، آن‌ها مـوجودات ذهن‌اند. آن‌ها سنت نیاکان، خرافات و فریب برای حفظ بقا، امیال و آرزوهای نیاکان است. آنان که از فساد، نابسامانی بزهکاری و جرم و جنایت شهر گریخته‌اند تا در عمق جنگل محیط سالم و پاکی برای خویش بسازند، آن‌ها فرار نموده و چشم بر موهبت‌های شهر بسته‌اند تا در محیط دور افتاده‌، امن بمانند. بنا به تفکر نیاکان در شهر افراد خبیث و در دهکده افراد متنفر از شهر زیست می‌کنند. آ‌نها از شهر و مشکلات گریخته‌اند.

حرکت دوربین در هنگام اعلام زنگ خطر به نحو مطلوبی القای ترس و خطر می‌کند از دیگر تصاویر زیبا، شکستن چوب و چرخش ۱۸۰ درجه دوربین است که وحشت را القا می‌کند. تصویرهای ‌شات “آیوا” در جست‌وجوی “لوسش” و افتادن شال از شانه او هراس و نگرانی را به نمایش می‌گذارد.

در دل این ماجرا علی‌رغم وجود خط قرمزها زندگی همانند وزش باد بر شاخ درختان بید جاری است. از ویژگی‌های زندگی جاری عشق است که اشکال مختلف دارد. گاهی از عشـقی می‌گـذری برای حفـظ عشقی دیگر ماننـد چشـم‌پوشی از عشق و حسادت و نفرت خواهر “آیوا” به او و “لوسش” و گاهی برای حفظ عشق در مشت خود دست به نفرت و جنایت و مصیبت می‌زنیم مانند عشق “نوئاح” که سبب مرگ “لوسش” و ناراحتی “آیوا” و جامعه می‌گردد. با بیان دو عشق موازی با فصل مشترک “آیوا” و عملکرد متضاد آنان بیان خود را تحکیم می‌بخشد. هنگامی که عاشقی با عقل در آمیزد در صورت ناکامی عشق، عشق دیگری به بار می‌نشینـد و آن‌گاه که عقل رخت بربندد نفرت و جنـایت مـی‌آفریند. بدین‌سان تأکید بر لزوم عقل در کنار عشق نقش می‌بندد.

“آیوا” به “لوسش” از عشق خود به او می‌گوید از این‌که روزی خود را به زمین می‌اندازد تا شاید “لوسش” لطفی کند و دستش را بگیرد اما او امتناع می‌کند که عشق خویش را بروز دهد. در تکرار، این جمله را “لوسش” به مادرش می‌گوید مردی را که دوست داری او نیز تو را دوست دارد و دست ندادنش دلیل این امر است. در میهمانی مادر “لوسش” دست دراز می‌کند و مرد مطلوبش دست او را نمی‌فشارد با دور شدن مادر از مرد، در پس زمینه تصویر، زنی دیگر دست دراز می‌کند و مرد دست او را می‌فشارد که بدین‌سان تمرکز تماشاچی بر موضوع را طلب می‌کند. در این راستا هنگامی که همه از حمله‌ی موجودات جنگلی می‌گریزند و ترس حاکم است “آیوا” به در می‌ایستد و دست خود را دراز می‌کند و می‌گوید او می‌آید. او می‌آید و دست او را می‌گیرد و اثبات می‌کند که نگران تو هستم تا ترس تماشاچی را کاهش دهد و عشق خود را مشهود سازد.

در این “دهکده” ساختگی، “لوسش” نگران چه می‌شود و چه پیش می‌آید نیست، او نگران “چه باید کرد” است. او نگران آن است که در قبال وضع جاری و چراها و معماهای آن چه باید کرد؟ او می‌خواهد به شهر برود تا دارو بیاورد لیکن او را منع می‌کنند. او می‌اندیشد چه باید کرد تا این منع و خط قرمزها را بشکند. آن‌گاه که پرسیده می‌شود که چه کنیم تا لوسش را از بستر بیماری و مرگ برهانیم؟ کشیش پاسخ می‌دهد: دعا کنیم دعایی که وضع موجود را ثبات می‌بخشد و آرزوها و امیال آن‌ها را حفظ می‌دارد. این قوام بخش سخن پدربزرگ “آیوا”. “تا بقیه پیروی می‌کنند تو رهبری کن” می‌باشد. قسم خورده‌اند که از خط قرمز عبور نکنند و به شهر نروند لیکن “لوسش” در بستر و دخترش ناآرام است پس پدر به دنبال راه دیگری است و “راز آن‌هایی که ما حرفشان رو نمی‌زنیم” را می‌گشاید آن‌ها دروغ بزرگترهاست خود بزرگترها هستند، برای ترساندن نسل نو تا آنان خط قرمزها را عبور نکنند. با رازگشایی و آگاهی، دختر خویش را با دو همراه راهی شهر می‌سازد.

به شهر رفتن خود داستانی است. “کریستف”، در راه، توقف می‌کند و برمی‌گردد زیرا که ترس در او وجود دارد “فنتون” معده‌درد و بیماری را بهانه می‌کند هنگامی که برمی‌گردد عذرخواهی خود را با جمله “تو نابینایی به تو رحم می‌کنند” بیان می‌دارد. سست عناصران و ترسویان می‌روند. اما راه چاله و سقوط دارد و تلاش و ایستادگی می‌طلبد اگر چه “آیوا” آگاهی دارد اما از شایعات تاریخی هم‌چنان می‌هراسد این هراس با حمله “نوئاح” و سقوط او در چاه، در تضاد با چال کردن گل در ابتدای فیلم، پایان می‌یابد.

“آیوا” به محیط شهری وارد می‌شود به محیطی ناآشنا، صدای ماشین!! مأمور جنگل‌بانی نیز نمی‌پندارد که کسی در جنگل زندگی کند. او مأمور را برخلاف تصورات خویش مهربان می‌یابد و مأمور می‌پذیرد تا داروهای مورد نیاز او را بیاورد و به او کمک کند هر دوی آنان از نسل نو می‌باشند رئیس جنگل‌بانی با مأمور به طور خشک امـر و نهی می‌کند که نشان از حاکمیت همان روابط حاکم بر دهکده در شهر است.

در انتها پیران دهکده مـرگ “نوئاح” را شانس بقای تفـکر امیال و آرزوهای خود می‌دانند زیرا به کمک مرگ او می‌توانند دیگران را بفریبند و خواسته‌های خود را ادامه دهند. آری جویندگان مدینه فاضله از مرگ و جنایات استقبال می‌کنند تا خواسته‌های خویش را پیش برند. آن‌ها برای حقیقت تلاش نمی‌نمایند بلکه آن‌ها در خواسته خویش غرق شده‌اند و مسخ خواسته خود شده‌اند. چنین است که از جویندگان حقیقت در تاریخ تنها اندکی انگشت‌شمار بر حقیقت راه خویش استوارند و اسوه و ماندگار می‌شوند. آری اصلاح‌گر ماندن مشکل‌تر از اصلاح‌گر شدن است.

دکتر جواد ابوالفضلی اصفهانی
تاریخ ارسال: ۲۵ دی ۱۳۸۵