نقدی بر داستان دنباله دار پستچی خانوم یثربی

۱
مدّتیست که داستان پستچی سرکار خانم یثربی در تلگرام منتشر شده و گویا حواشی زیادی هم دارد . در کانالها و گروه‏های مختلف لینک آن را میبینیم و از تعداد خواننده‏های آن معلوم است که با اقبال خوبی روبرو شده است . سرکار خانم یثربی را از دانشکده هنرهای زیبا و زمانی که به قول خودشان با هم اتاقی مسافرخانه ‏شان در یک اتاق میزیستند میشناسم و آن آشنائی دورادور باعث شد تا در تمامی این سالها پیگیر آثارشان باشم . بعد از خواندن داستان پستچی و پیگیری مطالب مرتبط با آن در کانال ایشان دستِ دلم رفت که بنویسد اما میجنگیدم با خودم و جوابی نمیافتم که چرا باید نقدی بنویسی ؟ اما ماجرا به رسانه‏های عمومی نیز کشیده شد و دست چوبین دلم با منطق ناقصم کنار نمی آمد که باز چرا ؟ اما وسوسه نوشتن رهایم نکرد .
بدون شک داستان پستچی اتّفاقی در شبکه های اجتماعی است. شبکه‏ هائی که به یُمن فرهنگ غریب ما هیچ استفاده درست و مناسبی ندارد که هیچ ،‌ باعث تحمیق جامعه هم میشود . خانم یثربی داستان دنباله ‏داری را آغاز کرد و مانند سریالهای شبکه نمایش خانگی ، عموم مردم آن را پیگیری کردند و آنچه همه میدانیم اتّفاق افتاد . این اتّفاق خوبی است و ازین بابت ازیشان سپاسگذارم . اما خود داستان پستچی چی ؟ هرچه فکر کردم دلیل تعصّب ایشان را بر خوب بودن و حتی بی نقص بودن قصّه نفهمیدم . اصرار ایشان بر پاسخگوئی تهاجمی به منتقدان را نیز . همچنین مصاحبه ‏ها و حاشیه‏ های صدا و سیما و سایر رسانه‏ ها را هم ایضا و همچنین و مهمتر از همه گیج بودم از اینکه چرا ایشان اصرار دارند که قصّه واقعی است ؟ و یکی از دلایل موفّقیت و اقبال داستان را واقعی بودن آن خواندند ؟ از سوی دیگر با اصرار بر واقعی بودن داستان حاضر به پذیرش حاشیه ها نبودند . وقتی اصرار داریم حاج علی نامی واقعی است معلوم است خواننده‏ای که این گونه داستان را پیگیر است در پی حاج علی است و ….
۲
اما در داستان پستچی یثربی چه می‌خوانیم؟ از حاشیه‏ های اتّفاقات فضای مجازی خارج شویم اگرچه یثربی استفاده درستی از آنها کرده است اما داستان یا رمّان پستچی ایشان هیچ اتفاق و ایده جدیدی ندارد و یک قصّه کاملا عامیانه است. داستانهای ر- اعتمادی گونه ‏ای که همیشه مخاطب عام را همراه داشته است . دلیل شهرتش هم نه قوّت داستانی و ادبیاتی آن که در قدرت شناخت فضای مجازی و سلیقه مخاطب عام است . استقبال زیاد ، دلیل درستی و صحّه گذاشتن بر اتفاقی نیست بخصوص در حوزه هنری و این جدال همیشگی هم‌چنان باقی است و از حوصله این بحث خارج است . انتظار من از خانم یثربی بسیار فراتر از این داستان بود . فکر میکنم البته انتظار ایشان هم چیز دیگری بوده و قسمت اوّل در واقع قسمت اوّلِ یک مجموعه نیست بلکه طرحی است کامل که قرار بوده به عنوان نوشته‏ای کوتاه باشد ( این برداشت شخصی من است ) اما بقول دوستان ترکانده میشود و ادامه میابد بگونه‏ ای که از پیش ‏بینی نویسنده فراتر میرود و نویسنده را به هرسو که میخواهد میکشاند . او را وادار به نمایش عکس ‏العمل هائی میکند که خارج از انتظار است . داستانی بدون شخصیّت پردازی مناسب و فارغ از تمامی اصول و قواعد قصّه‏ های نوین . نمیگویم باید اینگونه باشد . مانند سینما اشکالی ندارد برای مخاطبان ساده پسند جامعه فیلم ساختن و داستان نوشتن مشکل اینجاست که درک غلط ما از دلیل موفّقیت ما را به بیراهه کشانده و اثری ساده و بسیار معمولی را محصولی فراتر از انتظار میخوانیم مثل آنچه بر اخراجی‏ها رفت .پستچی داستانی فوق العاده معمولی است در حد اتودهای کلاسهای قصّه نویسی و کارگاه‏های داستان و تعجب میکنم از خانم یثربی که از مخاطب و ناقد خویش میپرسد اگر داستان واقعی نبود آیا این همه استقبال میشد؟ پاسخ من اینست که استاد بزرگوار تمامی داستانهای موّفق و پرمخاطب دنیا واقعی بودند؟ این انتظار من از خانم یثربی نیست. اینجاست که وسوسه نوشتنم میگیرد و گفتن و اعتراض کردن.
۳
مطرح شدن یا دیده شدن در فضای مجازی اتّفاقی است که بدون حاشیه امکان پذیر نیست و این حاشیه ‏ها اتفاقا در ساخت قهرمانان مخاطب عام و ستاره سازی در دنیای هنری بسیار ضروری است و خانم یثربی ناخواسته این کار را به بهترین شکل ممکن انجام داده است . موّفقیت داستان پستچی موّفقیتی مدیون ادبیات و قوّت داستان نیست بلکه موفقیت نمایش قدرت شبکه‏ های اجتماعی است و بدون تردید تاثیر این شبکه ها در جذب مخاطب بسیار ساده و عام . نکته قابل توجه توجه به بازار داستان و شعر در ایران است که متاسفانه نویسندگان ما از آن غافلند . مانند هر کالائی در دنیا ، رمّان و شعر نیز بازار خود را دارد و باید از قواعد بازار تبعیت نماید . پستچی اتفاقی بود که چیستا یثربی را به مخاطب عام شناساند و برند او را تغییر داد نمیدانم خودش میداند که با برند خویش چه کرده است یا درگیر نوشتن داستان دنباله دار دیگری است و هنوز دیده شدن به هر قیمتی را رمز موفقیت می‌شمارد؟
آنچه بر پستچی رفت می‌تواند آموزه ای باشد برای بازار ادبیات برای شناخت ابزارهای ساخت ستاره و همچنین برندسازی شخصی نه اتفاقی در حوزه ادبیات.
انتظار دارم ایشان این نقد را در معرض دید مخاطبان خویش قرار دهند اجازه دهند به رسم ادب و احترام و حتی قواعد شهرت و برندسازی چالش نقد آثار فضای مجازی ایشان شکل گیرد و اگر من جای ایشان بودم قبل از هرچیزی خودم آن را مدیریت و کنترل می‌کردم.

سید مسعود سعیدی – آبان نود و چهار

بازدیدها: ۲