شناخت به روایت مجید سیف‏ العلمایی
According to Majid Sayf recognition

“شناخت ” [۱]
“سؤال و جواب”:
گاهی، بعضی از ما برای این‏که به سؤالی نیندیشیم و از شر پاسخ بدان خِلاص شویم، دست به ‏کاری می‌زنیم، و آن این‏که صورت مسئله را پاک می‏کنیم، تا به گمان و تصوّر خودمان راحت و آسوده خاطر شویم. اما بدانیم که همیشه واقعیت غیر از این است. و مطمئن باشیم که با نادیده گرفتن سؤال، مسئله از بین نمی‏رود. ضمناً سؤال‏های ناقص، پاسخ‏های ناقص دارند. پرسش‏های غلط جواب‏های غلط دارند. سؤال را بهتر است پالایش کنیم. پرسش‏های صحیح نصفِ جواب است. و بدانیم که فهم، ادراک، شعور، دریافت و… هم گام به گام و مرحله به مرحله و تدریجی حاصل می‌‏شود.

پایه پایه رفت باید سوی بام
هست جبری بودن این‏جا طمعِ خام [۲]
در تأنی گوید ای عجولِ خام
پایه پایه بر توان رفتن به بام [۳]

پس فهم امروز ما با فهم دیروز یا فهم امروز با فهم فردا را می‏‌شود سنجید.
نتیجه این‏که درک ما از هرچیز نسبی است. فهم، تدریجی رشد می‏کند. از سوی دیگر هیچ‌‏کس حرف آخِر را نمی‏زند. معقول نیست، منتظر کلام آخِر بود. زیرا هر حرف و کلامی بر حرف و کلام سابق بنا می‏شود. و گاهی با تعمیر و پاره‏ای وقت‌ها با تجدید و حتی با تخریب کلام قبل، کلام جدید بنا می‏‌شود. آیا می‌‏شود نتیجه گرفت: پس وقتی ممکن است تخریب شود چه نیازی به ساختن؟
– چرا ما خانه می‌سازیم؟ مگر نمی‏دانیم که روزی تخریب خواهد شد؟
جنس این پرسش، و پاسخ به آن، از چه نوع است؟
– به احتمال قوی این سؤال و جوابی است فلسفی.
کسانی‏‌که همیشه و در همه‌‏ى موارد می‌‏خواهند و دوست دارند حرف آخِر بشری را بگویند و یا کلام آخِر بشری را بشنوند، سخت در اشتباه هستند. سخن آخِر بشری این است: ” کلام و حرف آخِر وجود ندارد. “
هر کلام و حرف، بخشی از کُل کلام و حرف است. همین‌طور افرادی که سعی دارند کلام و حرف آخِر را بزنند، شدیداً در خطا هستند. مگر می‌توان و می‏شود فهم قضیه‏ای را به‏ یک باره دریافت کرد؟ تبیین هیچ حرفی، حتی اصول، یک‏بار برای همیشه صورت نمی‌‏گیرد. آن‏هایی که می‌خواهند هر مسئله، یک‏بار برای همیشه روشن و معلوم و معین شود، در خطا هستند. برای روشن شدن هر مسئله “فهم” و ” آگاهی ” لازم است ولی دانستن، یک‏ مرتبه به دست نمی‏آید. پس هیچ مسئله‏‌ای را یک ‏بار برای همیشه نمی‏‌شود شناخت. مرحله به مرحله؛ درک، شناخت، دانایی و… صورت می‏‌گیرد.

[۱] Cognition
[۲] دفترِ اوّل: ۹۳۰
[۳] دفترِ ششم: ۱۲۱۱