مجید سیف العلمایی: راجع به ال سید El Cid و کارگردانش آنتونی مان

هوالحق
“ال سید“
El Cid

فیلم ال سید در روز یکشنبه مورخه ۲/۹/۱۳۷۶ در جمع آقایان و خانم های دوره ى تکمیلی فیلم نامه نویسی دیده و یادداشت های فوق همزمان قلمی شد.

و پس از تکمیل مطالب، در جلسه بعد، بیان کردید.

درباره “ال سید” :

گروه سازنده:

آمریکا / ایتالیا ۱۹۶۱

کارگردان : آنتونی مان ( Anthony Mann )

فیلم نامه نویسان : فیلیپ یوردان ، فردریک فرانک

دستیاران کارگردان : یاکیما کانوت ، لوچانو ساکریپانتی و دیکران

فیلم بردار : رابرت کراسکر

موسیقی : میکلوس روژا

طراح صحنه : ونییرو کولاسانتی ، جان مور

تدوین : رابرت لارنس

بازیگران: چارلتون هستون، سوفیا لورن، راف والونه، آندرو کروچیکشانک، مایکل هوردن، ژنویوپاژ، هربرت لوم ، هرد هتفیلد

تهیه کننده : سموچل برونستون / دیر فیلمز ، ۱۸۴ دقیقه ، تکنی کالر ، ۷۰ میلیمتری ، سوپر تکنی راما

خلاصه داستانِ فیلم :

داستان جنک قهرمان اسپانیا ال سید، یعنی رودریکو دیاس (هستون) ، با “مور”ها در اسپانیا و قصى عشق او به شیمن (لورن).

ال سید ، که شاید “یکی از نابترین و زیباترین اسطوره هایی باشد که هالیوود تا کنون خلق کرده است” (پنه لوپ کیلیات) ، نخستین فیلم مجلل “آنتونی مان” بود که شهرتش بیشتر در زمینى فیلمهای وسترن است. شکفت اینکه او در بودجى عظیم فیلم غرقه نکشت و فیلمی آفرید که صحنه های تماشایی موفقش ( نظیر صحنى تصرف و النیا ) و مناظرش ، که به زیبایی فیلمبرداری شده ، تصویر شخصیتها را خدشه دار نکرده است. بیشک فراموش ناشدنی ترین نمای فیلم ، نمای آخر است : ال سید ، نعشی که بر پشت اسب نشسته ، از کنار خیزابهای بلند پیش می راند.

فرهنک فیلم های سینما : ج ۱ ص ۸۲ و ۸۳

ال سید El Cid

۱۹۶۱ آمریکا / اسپانیا ۱۸۴ دقیقه سوپر راما

قهرمان افسانه ای قرن یازدهم ، رود ریکو دیاز ، که بخاطر جوانمردی به ال سید ملقب شده ، موفق می شود،”مور”ها را از اسپانیا بیرون براند.

+ نامزد اسکار ؛ میکلوس روژا / آواز”شاهین و فاخته”

فرهنک جهانی فیلم : ص ۷۳

درباره مان ، آنتونی :

درباره “آنتونی مان” به جز مآخذ ذیل می توان مراجعه کرد به : کارکردانان سینما ؛ ج ۲ ص ۱۲۶۳ تا ۱۲۷۰

آنتونی مان ( ۱۹۰۷ – ۱۹۶۷ ) […] سینمای وسترن بیش از هر کارکردان دیکر به وی مدیون است. وینچستر۷۳ / ۱۹۵۰ ، مهمیز برهنه/ ۱۹۵۳ ، مردی از لارامی/ ۱۹۵۵ ، و ستارى حلبی/ ۱۹۵۷ در نوع خود شاهکار نیستند، بلکه تصاویر ملودراماتیکی هستند از زندکی نوع آزاد، که در آن ، افسوس و دریغ از مرک جاری است.

“مان” پا را کم تر از مرزهای وسترن فراتر نهاد، او با فیلم مردان در جنک/ ۱۹۵۷ موفق به ساختن فیلمی جنکی به شیوى “مایلستون” و “پابست” کردید.

تاریخ سینمای هنری : ص ۵۳۹

“آنتونی مان” ( Anthony Mann )

کارکردان – سن دیه کو [  از شهر کالیفرنیا ] ، آمریکا (۱۹۶۷ – ۱۹۰۶[یا ۱۹۰۷] ) – اسم اصلی : امیل بانذزمان.

کار در تئاتر : هنرپیشه و کارکردان.

در۱۹۳۸سلزنیک (آ.) بعنوان ستاره یاب استخدامش می کند.

سرپرست انتخاب هنرپیشه برای فیلمهایی متْل “بربادرفته”و”ربکا”.

دستیاری کارکردان از ۱۹۳۹ .

اولین فیلمش را در ۱۹۴۲ کارکردانی می کند.

در ۱۹۵۰ کارکردان وینچستر ۷۳ را به جای فریتز لانک (آ.) انجام می دهد.

کارکردانی صحنى آتش سوزی رم در فیلم “کجا می روی” بدون ذکر نام .

از۱۹۵۰تا۱۹۵۵هشت فیلم با جیمز استیوارت (آ.) می سازد.

در ۱۹۶۰ فیلم “اسپارتاکوس” را شروع می کند، استنلی کوبریک (آ.) جایش را می کیرد.

۳ فیلم با “بوردن چیس”(آ.) و ۶ فیلم با “فیلیپ یوردن”(آ.) ، فیلمنامه نویس٫

از ۱۹۶۱ ساکن اروپاست.

در حین فیلمبرداری فیلم آخرش در برلین می میرد (۱۹۶۷) ؛ فیلم را هنرپیشه اش ، “لارنس هاروی”(آ.) – بدون ذکر نام – تمام می کند.

فیلمها :

دکتر برو دوی/ ۱۹۴۲

مهتاب در هاوانا / ۱۹۴۲

عزیز هیچکس/ ۱۹۴۳

بهترین معشوقى من/ ۱۹۴۴

بیکانکان درشب/ ۱۹۴۴

فلاماریون بزرک/ ۱۹۴۵

دلیری ساعت دو/ ۱۹۴۵

در راه خانه ات آواز بخوان/ ۱۹۴۵

تقلید عجیب/ ۱۹۴۶

مو طلایی خیزران/ ۱۹۴۶

ناامید/ ۱۹۴۷

با راه آهن/ ۱۹۴۷

مردان ت/ ۱۹۴۷

بد تا کردن/ ۱۹۴۸

حکومت وحشت/ ۱۹۴۹

حادتْى مرزی/ ۱۹۴۹

خیابان فرعی/ ۱۹۴۹

راهروی شیطان/ ۱۹۵۰

خدایان انتقام/ ۱۹۵۰

ونیچستر ۷۳ / ۱۹۵۰

هدف بلند/ ۱۹۵۱

خم رودخانه/ ۱۹۵۲

مهمیز برهنه/ ۱۹۵۳

خلیج رعد/ ۱۹۵۳

داستان کلن میلر/ ۱۹۵۳

کشور دور دست/ ۱۹۵۴

فرمان حملى هوایی/ ۱۹۵۵

مردی از لارامی/ ۱۹۵۵

آخرین سرحد/ ۱۹۵۶

سرناد/ ۱۹۵۶

مردان در جنک/ ۱۹۵۷

کذرکاه شبانه( همکار کارکردان)/ ۱۹۵۷

ستارى حلبی/ ۱۹۵۷

یک وجب خاک خدا/ ۱۹۵۸

مردی از غرب/ ۱۹۵۸

سیما رون/ ۱۹۶۰

ال سید/ ۱۹۶۱

سقوط امپراتوری رم/ ۱۹۶۴

قهرمانان تلمارک ( نمایش داده شده در تهران با نام : آتش برفراز تلمارک ) / ۱۹۶۵

مرد خوش پوشی در سس ( نمایش داده شده در تهران با نام : مردی بدون آینده) / ۱۹۶۷

دایره المعارف سینمایی : ص ۳۱۲ و ۳۱۳

تماشای فیلم ، مخصوصاً این گونه فیلم ها، در سینما، قابل مقایسه با صفحى کوچک تلویزیون نیست.

سی و شش سال ( ۱۹۶۱ ) از تاریخ ساخت فیلم می گذرد.

سی و هفتمین فیلم “مان” از مجموعى چهل فیلمش.

مگر چند نفر متْل ما راجع به فیلم صحبت کرده و می کنند. هر فیلمی ، عموماً آحاد مردم را در نظر می کیرند. و اکتْر مردم ( بینندکان – مخاطبان فیلم ) پیش از آنکه و بیش از آنکه تحلیلی و عقلانی برخورد کنند، حسی و عاطفی برخورد می کنند و به همین شیوه هم رابطه برقرار می کنند و مانعی هم ندارد و عیبی هم نیست و اندک افرادی مانند ما که می خواهند طور دیکر – نه والاتر و نه برتر و یا عمیق تر ، بلکه فقط جور دیکر- یعنی برای دیدن و داوری از زاویه ای دیکر که نمی توان به آن جنبى ارزشی داد، برخورد کنند و به شکل دیکر حض ببرند.

بررسی داستان فیلم از جنبه های تاریخی، اجتماعی، سیاسی و … می تواند مفید باشد.

دیدن این گونه فیلم ها – فیلم های عظیم و مطرح و خوش ساخت – هم خوب است و هم بد.

خوب و مفید است ،

زیرا ما را با سبکها و شیوه های مختلف سینمایی آشنا می کند.

بد است و شاید غیرضروری ،

زیرا ممکن است فعلاً برای ما کاربردی نداشته باشد. و احتمال دارد ما را مبهوت خود سازد.

ال سید از آن دسته فیلمهای فاخر است.

در بررسی فیلم کار مشکلی است که بشود، فیلمنامه ، کارکردانی ، تدوین و غیره را تفکیک کرد.

ال سید یعنی چه ؟

ای کاش همراه فیلم می شد بحتْ ها را مطرح کرد.

در آغاز :

در معرفی شخصیتها :

ضدقهرمان ؛ با آن هیبت ( لباس تیره و صورت نیمه پوشیده ) و آن حرفها ( رجز خوانی ها ) با تحرک ظاهری.

قهرمان ؛ با آرامش ظاهری . صلیب به دوش می کشد. می خواسته ازدواج کند. از شهرش دور شده است.

معرفی شخصیت زن و پدرش .

کارکرد صحنه ؛ از پله ها پایین آمدن زن ( همسر ال سید)

کادر بندی

حرکت دوربین به سقف و برش به سقف محبس ال سید

و در همین صحنه ؛ تأکید و دایره. دایره های کف. ( طراحی صحنه)

و کاربرد صدا در همین صحنه ؛ دیدار ال سید با همسرش.

کادربندی کج در صحنى زندان. پس از شمشیر کشیدن پدران.

توضیح :

عمل سینمایی و نشان دادن آن صرفاً توسط اعمال شخصیتها القا نمی شود.

صحنى جنکیدن و مبارزى ال سید با پدر همسرش : کادربندی ، طراحی صحنه ، رنک ، حرکات دوربین و نشان ندادن لحظى مرک پدر همسر ال سید.

توضیح : سینما دیدن و ندیدن است.

پس از مرک زن ال سید ، زن لباس سیاه به تن دارد.

مقدمه چینی :

قبل از مبارزه بین ال سید و دشمن امپراتور.

خود این مقدمه چینی یکی از پیامدهایش ایجاد تعلیق است و دیکری تقویت حس همذات پنداری.

صحنه آرایی ، رنک ، کادربندی و… در همین صحنه قابل توجه است.

به وقت اعزام ال سید جهت وصول مالیات ، زنها در کادربندی

با یک تراولینک به سنکی می رسیم و شمشیری وارد کادر می شود.

این حرکت نیز می تواند وضعیت مقدمه چینی باشد.

کار برد صدا :

به هنکام زد و خورد دو برادر بر سر قدرت.

نفیر باد. وقتی خبرچین به پرنس ( امپراتور فعلی ) خبر می آورد : که یکی از مدخلهای دژ بی نکهبان است.

تقریباً اجتناب از سیاه لشکرهای فراوان. به جایش صحنه آرایی القا کنندى جمعیت می شود نه با نشان دادن جمعیت که با نشان ندادن حس می شود.

البته در اواخر فیلم حضور کستردى سیاهی لشکر بسیار است و شدت حضور را مدیون عدم حضور در سه چهارم اول فیلم است.

آمدن برادر به اتاق خواب خواهر – پشت پرده – و شرح درکیری خود باخود.

ال سید از مادر روحانی به دخترهای دوقلو و از آنها به همسرش می رسد.

مرحله به مرحله

اینکه چرا فرزندان دختر و دو قلو هستند؟

استفاده از ادوات جنکی روزِ آن زمان.

پس از سقوط امپراتورِ کچل ، ظرف شراب در یک تراولینک به چشم می خورد. که موُید شخصیت خوش کذران و می کساری اوست.

طراحی و اجرای صحنه های جنک بسیار سخت و قابل توجه است.

جاودانگی ال سید و بالاخص در نماهای انتهایی فیلم یادآور شخصیتها اساطیری است. زاپاتا ، مسیح و این کویا نیاز آدمی است.

دایره المعارف سینمایی ؛ بیژن خرسند

تاریخ سینمای هنری ؛ هوشنک طاهری

فرهنک فیلمهای سینما ؛ ژرژ سادول /

فرهنک جهانی فیلم ؛

۲/۹/۷۶

بازدیدها: ۲۹